Tijdens mijn studie psychologie was ik erg opgelucht om te vernemen dat veel menselijke problemen niks met individuele psychologie te maken hebben. Allerlei zaken waar je je voor kunt schamen, of waar je je schuldig over kunt voelen komen van buiten de menselijke geest. Het zijn de omstandigheden die het doen.
Deze kennis werd breed gedeeld, ook door beleidsmakers in overheidsdienst. Veel beleid richtte zich dan ook op 'de omstandigheden van mensen'.
... who is society? There is no such thing!
In de periode na mijn afstuderen veranderden opvattingen over dat soort zaken nogal. Mensen worden geacht verantwoordelijk te zijn voor zichzelf en voor hun omstandigheden. Mensen zijn hun eigen ondernemer. Hun balans van verlies en winst geeft aan hoe goed ze het doen. Eind jaren tachtig verwoordde de Britse premier [[Margaret Thatcher]] heel helder wat de nieuwe 'common sense' inhoudt:
I think we have gone through a period when too many children and people have been given to understand "I have a problem, it is the Government's job to cope with it!" or "I have a problem, I will go and get a grant to cope with it!" "I am homeless, the Government must house me!" and so they are casting their problems on society and who is society? There is no such thing! There are individual men and women and there are families and no government can do anything except through people and people look to themselves first. It is our duty to look after ourselves and then also to help look after our neighbour and life is a reciprocal business and people have got the entitlements too much in mind without the obligations...
Deze opvatting is in Nederland in de jaren negentig ook vanzelfsprekend geworden.
Het is dus onze plicht om op de eerste plaats aan onszelf te denken. Dat moet ondertussen, omdat het een hoeksteen is van de markt-economie. Dat moet ten tweede ook omdat we als-persoon ondernemend moeten zijn. Wij zijn in die zin allemaal ondernemers geworden; meestal zonder personeel, maar wat niet is kan zeker nog komen...
Geen omstandigheden, alleen nog maar Gebeurtenissen
Berichten over de wereld komen steeds sneller. Als berichtgeving atletiek was, dan bestaat er niet veel meer meer dat langer duurt dan de honderd meter hardlopen. Blogs zijn alweer ingehaald door twitteren: alles kan dan korter en vaker. Nieuwe media, en oudere media die op nieuwere manieren worden ingezet lijken een belangrijke drijfveer daarvoor.
Wat ook helpt is dat alle publieks-media zichzelf moeten (terug)verdienen. Nieuws-programma's die als anker van reclameboodschappen dienen kunnen het beste met moord-en-doodslag berichten beginnen: dat is beter voor de kijkcijfers.
Nieuws duurt maximaal 24 uur: dan móét er nieuws te melden zijn over het al gerapporteerde nieuws. En die cyclus lijkt ook alleen maar te versnellen.
Daarmee komen nieuwe zaken in beeld en verdwijnen andere zaken uit beeld. Zaken die 'omstandigheden' als onderwerp hebben komen wel aan de orde, maar dan als 'gebeurtenis'. De omstandigheid dat teveel auto's op hetzelfde moment een verkeersweg berijden, leidt tot fileberichten. Maar het kan leuker als gebeurtenis: het totaal aantal filekilometers bedraagt op dit moment ...." En dan om het kwartier nieuwe berichten.
Zaken die nieuws zijn als-omstandigheid worden dus steeds zeldzamer. Hieronder een voorbeeld van een zeldzaam nieuwsbericht: dik worden gedurende decennia als maatschappelijk fenomeen.
Langzaam nieuws -- berichtgeving over trage processen
Data zijn saai. Het is moeilijk om tabellen makkelijk leesbaar te maken. Dat is een reden om van een tabel een grafische weergave te maken: een data-plaatje.
Voor één tabel wil dat nog wel helpen, maar eeb reeks plaatsje van evenzoveel tabellen wordt al snel ook weer erg vervelend om te bekijken.
De onderstaande afbeelding kunt u aan-klikken, en dan gaat er een kort filmpje lopen van grafische weergaves van de hoeveelheid mensen die te dik zijn in de USA.
Het blijft een weergave van een proces, dus het is niet schokkend, eng of grappig. Het is wel leerzaam.
